Саяхнаас “Нобелийн шагналт зохиолч Габриел Гарсиа Маркез ухаан солиорчээ,” гэх мэдээлэл дэлхийн бүх мэдээллийн хэрэгсэлээр цацагдаж, харамсаж гашуудсан сая сая уншигчид нь “Амьдралаа бичиж, бичсэнээрээ амьдарч дээ,” хэмээн халаглацгаасан. Гэвч түүнийг өвдөж зөнөж дээ гэж харж буй нь бидний “эрүүлчүүдийн” зөнөгрөл ч байж мэдэх юм. Гайхах, харамсах юу байна? Бидний нэвтэрч хүрч чадахгүй, ойлгож таньж чадахгүй тийм нэг ертөнцийг тэр насаараа л дуулсан шүү дээ. Бидэнтэй зэрэгцэн амьдарч, бидний хөөрхийлөн шогшролдож буй өвгөн бичээчийн ертөнцөд одоо ганц нэг хүүхэд гахайн сүүлтэй төрж, бор баазхан ажилчдын дээгүүр шар эрвээхэйнүүд нисэлдэж, жаалхан охид тэнгэр лүү нисч, зөнөсөн өвгөд үхлээс буцан ирж, шороо алт болон хувирч.., эзгүйрсэн тосгонд хүмүүс зуу зуун жилээр ганцаардаж суугаа.

 Гэвч тэр чухамдаа хэн бэ? Арай “эрүүл” түүх хэрэгтэй ч юм уу. Колумбийн зохиолч, 20-р зууны Латин Америкийн утга зохиолын сартваахиудын нэг. 1927 онд Колумбын Аракатакад төрсөн. 1982 онд “Зуун Жилийн Ганцаардал” романаараа Нобелийн шагнал хүртсэн. Шүүмжлэгчид түүний бүтээлүүдийг Латин Америкийн шидэт реализмд хамааруулдаг ч тэрээр өөрийгөө туйлын реалист, тэрбүү хэл бүр социалист реалист гэж зарласан удаатай. Манай уншигчид энэ зохиолчийг хангалттай сайн мэднэ. Түүний “Зуун Жилийн Ганцаардал” романыг Хатагин Го.Аким Монгол хэлнээ яруу сайхан буулгасан билээ. Мөн та “Мартагдсан хурандаа” туужийг нь Н.Энхбаярын орчуулгаар, “Хурандаад хэн ч бичихгүй” туужийг нь О.Чинбаярын орчуулгаар, “Хөрмөг” туужийг нь н.Нарантуяагийн орчуулгаар, “Гунигт янхнуудаа дурсахуй” романыг нь Б.Нямдоржийн орчуулгаар, богино өгүүллэгүүдийг нь Э.Ганболдын орчуулгаар унших боломжтой. Хамгийн сүүлд тэрээр “Наймдугаар сард уулзацгаая,” нэрт романаа уншигчдынхаа гар дээр тавьсан. Харин түүний намтар, уран бүтээлийн тухай өгүүлэх гурван ботийг нь бид хэзээ ч уншиж чадахгүй болсон. Магадгүй хэзээ нэг цагт бид түүний ертөнцөд очвол, магадгүй тэр хэзээ нэгэн цагт бидний ертөнцөд ирвэл..,

 СУРВАЛЖЛАГЧ: Сэтгүүл зүйн гүйцэтгэж чадахгүй, зөвхөн романаар хийх зүйл гэж бий юу?

ГАРСИА МАРКЕЗ: Тийм зүйл байхгүй ээ. Ямар ч ялгаагүй шүү дээ. Эх сурвалж нь ижил, материал нь ижил, нөөц боломж нь, хэл нь ч ижилхэн. Даниэл Дефогийн “Тахлын жилийн тэмдэглэл” бол мундаг роман, харин Хирошима бол сэтгүүл зүйн гайхалтай ажил.

СУРВАЛЖЛАГЧ: Сэтгүүлч, зохиолч хоёр бодит үнэн ба уран сэтгэмжийнхээ тэнцвэрийг хадгалах тал дээр хоорондоо адилгүй хариуцлага хүлээнэ биз?

ГАРСИА МАРКЕЗ: Сэтгүүл зүйд ганцхан ташаа баримт бүхий л ажлыг нь буруутгалд унагана. Харин уран зохиолд ганц үнэн баримтаар л зохиолоо бүхлээр нь зөвтгөчихнө. Ийм л ялгаа бий.  Зохиолч хүн уншигчдаа итгүүлж чадаж байвал юу ч бичиж болно.

 СУРВАЛЖЛАГЧ: Та хэдийнээс яаж бичиж эхлээ вэ?

ГАРСИА МАРКЕЗ: Зургаар... Уншиж, бичдэг болохоосоо өмнө сургууль, гэртээ дандаа л хүүхэлдэй зурдаг байлаа. Ахлах ангид байхдаа хүний өмнөөс барьчих ганц ч хуудас юм бичээгүй мөртлөө нэг их том зохиолчийн нэр хүндтэй амьтан байснаа бодохоор инээд хүрдэг. Сургуулийнхан намайг ирээдүйтэй зохиолч гээд итгэчихсэн болохоор айлтгалын захидал, элдэв юмсаа зөвхөн надаар л бичүүлнэ. Харин коллежид ортол уран зохиолын суурь мэдлэг маань үеийнхнийхээ дунджаас хамаагүй дээгүүр болж таарсан л даа. Боготийн Их Сургуульд олон найз нөхөд, танилтай болж тэднээрээ дамжуулаад шинэ үеийн зохиолчидтой их сайн танилцсан. Нэг орой найз маань надад уншуулахаар Франц Кафкагийн “Хувирал”-ыг авчирч өглөө. Би дотуур байрлуугаа эргэж ороод өнөөхөө уншиж гарав. Эхний өгүүлбэрийг нь уншаад л орноосоо ойччих шахсан.  Тэгтлээ их гайхсан хэрэг. “Грегор Замза тэр өглөө хар дарсан зүүднээсээ арайхийн сэрэхдээ өөрийгөө орон дотроо, томоос том шавьж болчихсон байхыг олж харав,” гэж эхлэдэг шүү дээ. Тэр өгүүлбэрийг уншаад би тийм зүйл бичих өөр ямар хүн байх билээ дээ гэж бодсон. Кафкаг эрт уншсан бол тэр хэрээрээ эрт бичиж эхлэхгүй юу. Тэгээд л би шууд богино өгүүллэгүүд бичиж эхлэсэн дээ. Гэвч өгүүллэгүүд маань гарч эхлэхэд намайг Кафкагийн бус Жойсийн нөлөөнд автсан гэцгээж билээ.

СУРВАЛЖЛАГЧ: Тэр үед та Жойсийг уншдаг байсан уу?

ГАРСИА МАРКЕЗ: Би Жойсийг ер уншаагүй байсан. Харин тэр яриа гарсанаас хойш Улиссээс нь эхлээд уншиж гарав. Тэндээс ирээдүйн бичлэгийн хэв маягт маань хэрэгтэй, -дотоод монологи бичих арга гэх мэт- нилээд их юм сурсан. Дараахан нь түүнийгээ Виржиния Вүүлфийн зохиолуудаас лавшруулж сурсан шүү. Жойсоос ч чадварлаг бичсэн байдаг нь надад таалагддаг юм.

СУРВАЛЖЛАГЧ: Эхэн үеийн тань бичлэгт хамгийн их нөлөөлсөн зохиолчдоосоо дурдаач?

ГАРСИА МАРКЕЗ: Богино өгүүллэг бичих арга, хандлагыг маань өөрчилсөн улс бол Америкийн Алдагдсан Үеийн зохиолчид доо. Тэдний бичлэгт миний өгүүллэгүүдэд огт байдаггүй, бодит амьдралтайгаа холбогдсон шижим бий. Бас миний үзэл хандлагад айхтар нөлөөлсөн нэг явдал болсон юм. 1948 оны Дөрөвдүгээр сарын есөнд улс төрийн нэрт удирдагч Гайтан буудуулж, Боготагийн хилэгнэсэн ард түмэн гудамжиндаа үймээн дэгдээж эхлэв ээ. Тэр мэдээ ирэхэд би дотуур байрандаа өдрийн хоолондоо орох гээд байж байв. Намайг хэргийн газарт гүйн хүрэх яг тэр мөчид Гайтаныг таксинд оруулаад эмнэлэг рүү авч явах нь харагдсан. Байр луугаа эргэх замд маань хүмүүс хэдий нь гудамжиндаа гарчихсан дэлгүүр хоршоог тонон дээрэмдэж, барилга байшингуудад гал тавьж байв. Би ч тэдэнтэй нэгдсэн. Тэр өдрийн үдээс хойш болоод оройн үйл явдлаас би чухам ямаршуу оронд амьдарч буйгаа, эрээчсэн хэдэн өгүүллэг маань энэ орны хувь заяанд өчүүхэн ч нөлөөгүйг ухаарсан юм. Үймээний дараахан  намайг Карибийн тэнгисийн эрэгт байдаг, миний өссөн газар болох Барранкилъя руу албадан буцаав. Тэгэж л би өөрийнхөө туулсан, мэдсэн амьдралаа л бичих ёстой юм байна гэдгээ ухаарсан.

СУРВАЛЖЛАГЧ: Залуу зохиолчид өөрсдийнхөө хүүхэд насны үнэт зүйл, туршлагыг үгүйсгэх нь элбэг юм шиг. Та тэгэж боддог уу?

ГАРСИА МАРКЕЗ: Үгүй дээ. Наадах чинь арай өөр маягаар өрнөдөг үйл явц байх. Гэвч би залуу зохиолчдод зөвлөх болвол өөртөө тохиолдсон зүйлийн тухай бич гэж зөвлөнө.  Үнэндээ миний зохиолуудад бодит амьдралаас улбаалаагүй нэг ч өгүүлбэр байхгүй атал хүмүүс уран сэтгэмжинд маань л хамгийн том магтаалыг өргөдөг шүү.

СУРВАЛЖЛАГЧ: Та хэнд зориулж бичдэг байсан бэ? Хэн таны уншигч байв?

ГАРСИА МАРКЕЗ: Навчсын Шуурга бол миний зохиолуудад үнэнхүү дуртай, надад үргэлж тусалж ном зохиолоо өгч уншуулдаг байсан найз нарт минь зориулагдсан ном. Ерөнхийдөө хэн нэгэнд зориулж бичнэ л дээ. Бичиж байхдаа би энэ хэсэг тэр найзад маань таалагдана даа, энэ бүлэг нөгөө найзад маань таалагдах вий хэмээн заавал тодорхой нэг хүнийг төсөөлж бичдэг. Тэгээд эцэст нь тэр ном бүх найзад маань зориулагдчих нь тэр. Харин “Зуун жилийн ганцаардал”-ыг бичсэний дараа надад ирсэн сая сая уншигчдын чухам юу хүсч буйг нь мэдэхгүй учраас цааш бичих маш хүнд байсан. Тийм үед сэтгэлээр унаж, өөрийн эрхгүй нэг зүйлд баригдаад байдаг. Энэ бол сая сая нүд өөдөөс чинь эгц ширтээд, харин чи тэдний чухам юу бодож буйг огт мэдэхгүй байгаатай л адилхан мэдрэмж юм.

СУРВАЛЖЛАГЧ: Таны зохиол бүтээлд сэтгүүл зүйн хөдөлмөр хэрхэн нөлөөлсөн бэ?

ГАРСИА МАРКЕЗ: Харилцан нөлөөлнө. Зохиол бичдэг маань миний сэтгүүл зүйн ажилд уран сайхны үнэт зүйл өгдөг. Харин сэтгүүл зүй намайг бодит байдалтай ойрхон байлгадаг. Энэ нь мэдээж зохиол бүтээлд маань тустай.

СУРВАЛЖЛАГЧ: Навчсын Шуурганы дараагаас эхлээд Зуун Жилийн Ганцаардлыг туурвих чадвартай болох хүртлээ өөрийн бичлэгийн хэв маягаа хэрхэн олж авав аа?

ГАРСИА МАРКЕЗ: Навчсын Шуурганы дараагаас би ердөө л хүүхэд нас, өсч өндийсөн тосгоныхоо тухай бичье гэж бодсон. Үнэндээ эх орныхоо улс төрийн бодит байдалтай нүүрэлдэхээс, түүний тухай бичихээс зугатсан хэрэг. Болж буй үйл явдалтай нүүрэлдэхийн оронд тиймэрхүү гунихруу сэтгэлээр бүхнийг өөрөөсөө хүртэл нуух гэж оролдсон маань эхнээсээ л буруу байж л дээ. Тэр үед улс төр, уран зохиол хоёрын харилцааны тухай маш их мэтгэлцдэг байсан юм. Харин би энэ хоёрын дундах ангалыг бөглөхийг оролдож байлаа. Тухайн үед Фолкнерт их автаж байв, одоо бол Хэмингуэй болж дээ. Би тэр үед Хурандаад Хэн ч Бичихгүй, Цөвүүн Цаг, Өндөр Ээжийн Оршуулга зэрэг ойрхон цаг хугацаанд бичигдсэн, адил төстэй юм ч нилээд ихтэй хэд хэдэн зохиол биччихсэн байсан. Гэхдээ үйл явдал нь Навчсын Шуурга, Зуун Жилийн Ганцаардлаас өөр тосгонуудад өрнөдөг юм. Ямар ч ид шидийн үйлчлэлгүй тосгонууд л даа. Сэтгүүл зүйн талруугаа илүү хэлбийсэн зохиолууд гэвэл таарна. Гэтэл Цөвүүн Цаг зохиолоо бичиж дуусгахдаа бүх хандлага маань буруу байгааг мэдэрсэн. Хүүхэд насныхаа тухай бичээд байна гэсэн чинь тэр нь бодсоноос маань ч илүү улс төрийн шинж чанартай болчихсон байсан. Нэгэнт тэгсэн бол түүнийгээ улс орныхоо бодит байдалтай уялдуулах тал дээр маш сайн ажиллах ёстой шүү дээ. Тэгээд л таван жил юу ч бичээгүй. Уг нь нэг юм бичих гэж хүсээд байдаг. Гэвч яг бичих гэхээр юу ч юм дутаад байлаа. Тэр дутагдаад байгаагаа нэг л өдөр олтолоо их төөрсөн шүү. Тэр нь эмээгийн маань бидэнд үлгэр хүүрнэдэг арга байж. Тэгэж л Зуун Жилийн Ганцаардалаа бичсэн юм. Эмээ маань ямар ч  үлгэрийг нэг л ер бусын гайхалтай атлаа туйлын бодитой сонсогдохоор ярьдагсан. Чухам тэр өнгийг нь л барьж авсаныхаа дараа би романаа шууд эхлүүлж арван найман сарын турш өдөр бүр, толгой өргөлгүй суун бичиж билээ.

СУРВАЛЖЛАГЧ: Эмээ тань тэр ер бусын зүйлсийг яаж тийм бодитой болгож ярьдаг байсан юм бол?

ГАРСИА МАРКЕЗ: Хамгийн чухал нь эмээгийн нүүр царайны илэрхийлэл. Тэр нүүрээ огт хувиргалгүй ярина. Тэгсэн атал яриаг нь хүн бүр биширч үлдэнэ. Зуун Жилийн Ганцаардалыг бичих эхний оролдлогоороо би өгүүлж буй түүхэндээ өөрөө итгэж авталгүй бичих гэж үзсэн. Дараа нь бичиж буй зүйлдээ өөрөө итгэх хэрэгтэй юм байна, тэгээд түүнийгээ эмээгийнхээ үлгэр хүүрнэдэг шигээр өгүүлэх хэрэгтэй юм байна гэж бодсон. Ямар ч хувиралгүй, хөшингө царайгаар.

 СУРВАЛЖЛАГЧ: Иймэрхүү өнгө, арга барилаар бичих нь мөн л сэтгүүлчийн чадвартай хамаатай мэт санагдах юм. Таны зохиолуудад хүн итгэмгүй гайхалтай зүйлсийг бүр агшин хормын нарийвчлалтай зурж өгсөн байдаг нь зохиолоо илүү бодитой болгодог юм шиг ээ. Энэ чадвараа та сэтгүүл зүйгээс олж аваагүй гэж үү?

ГАРСИА МАРКЕЗ: Наадах чинь л сэтгүүлч хүний, уран зохиолд ч ашиглаж болох уран арга шүү дээ. Жишээ нь, чи заанууд тэнгэрт нисч явна гэж хэлбэл хэн ч чамд итгэхгүй. Харин тэнгэрт дөрвөн зуун хорин таван заан нисч явна гэж хэлбэл хүмүүс чамд итгэж мэднэ. Зуун Жилийн Ганцаардал бол чухам ийм л зүйлээр дүүрэн зохиол юм. Энэ бол яах аргагүй миний эмээгийн үлгэр хэлдэг арга маяг. Ялангуяа өнөөх өөрийг нь шар эрвээхэйнүүд тойрон нисээд байдаг дүрийг би их сайн санаж байна. Намайг бага байхад гэрт маань нэг цахилгаанчин эр ирдэг байсан юм. Тэр хүний шонгийн модноос дүүжлэгдэхдээ хэрэглэдэг бүсийг нь би их сониучирхдаг байж билээ.  Харин эмэг эх маань түүнийг ирэх бүрт гэрээр дүүрэн эрвээхэй нисч үлдэх юм гэж дандаа хэлдэгсэн. Гэвч үүнийг бичихдээ би эрвээхэйг нь шар өнгөтэй гэж тодотгоогүй бол хүмүүс надад итгэхгүй байсан.  Би ингэж л бичдэг, ингэж л зохиолоо үнэмшилтэй болгодог. Бусдын үнэмшлийг төрүүлэх нь зохиолчдын хувьд хамгийн том асуудал шүү дээ.

СУРВАЛЖЛАГЧ: Та үргэлж эрх мэдлийн ганцаардалын сэдвээр бичих юм?

ГАРСИА МАРКЕЗ: Эрх мэдэл чинь нэмэгдэх тусам хэн чамд үнэн хэлж буй, хэн чамд худал хэлж буйг ялгахад хэцүү болдог. Харин эрх мэдлийн оройд хүрсэн хойноо бодит байдалтай ямар ч харилцаа холбоогүй болчихно. Хамгийн аймшигтай ганцаардал гээч нь чухам тэр л байх даа. Хүчтэй хувь хүн, гарамгай удирдагчид ямагт ашиг сонирхолоор хүрээлүүлж байдаг. Тиймдээ ч эргэн тойрных нь хүмүүс түүнийг бодит байдлаас тусгаарлах сонирхолтой байдаг. Бүх зүйл зөвхөн түүнийг орчноос тусгаарлахад чиглэнэ шүү дээ.

СУРВАЛЖЛАГЧ: Зохиолч хүний ганцаардалын тухайд? Арай өөр үү?

ГАРСИА МАРКЕЗ: Эрх мэдлийн ганцаардалтай нилээд ойр л доо. Зохиолч хэдий чинээ бодит зүйлийг дүрслэхийг оролдоно төдий чинээ хүссэн зүйлээсээ гуйвчих гээд байдаг. Туурвилдаа бодит чанар олгох гэж хичээх тусам өнөөхөөсөө харилцаа тасарч, хүмүүсийн хэлдэгээр ёстой л зааны ясан цамхагт гацчих нь тэр дээ. Харин сэтгүүл зүй ийм гачигдлын эсрэг маш сайн хамгаалагч болж өгдөг юм шүү. Тийм болохоор л би сэтгүүл зүйн ажлаас ямагт зуураатай байдаг юм. Сэтгүүл зүй намайг бодит амьдралтай харилцаатай байхад тусладаг. Ялангуяа улс төрийн сэтгүүл зүй. Зуун Жилийн Ганцаадралын дараа намайг нөмөрсөн ганцаардал бол зохиолчийн ганцаардал биш, харин алдар нэрийн ганцаардал байсан юм. Эрх мэдлийн ганцаардалтай эгээ адилхан зүйл л дээ. Ашгүй, найз нөхөд маань л намайг тэр ганцаардлаас аварч үлдсэн дээ.

СУРВАЛЖЛАГЧ: Яаж?

ГАРСИА МАРКЕЗ: Яахав дээ, би чинь урьдын найз нөхдөө бүхий л амьдралынхаа туршид хэвээр хадгалахыг хичээсэн хүн. Би хуучин найз нөхдөөсөө хөндийрч, харилцаагаа тасладаггүй. Намайг бодит амьдралд маань буцааж аваачдаг хүмүүс дээ. Тэд чинь хөөргөдсөн алдар нэргүй, амьдрахын тулд ямагт бодит ертөнцийн гүнд нь явж байдаг улс.

 СУРВАЛЖЛАГЧ: Бичиж буй зохиол өөрийн тань төсөөллөөс тэс өөрөөр эргэчих үе бий юу?

ГАРСИА МАРКЕЗ: Эхэндээ тийм зүйл тохиолддог байсан. Өгүүллэг бичих гэж ерөнхий нэг санаа олоод л түүн дотроо өөрийгөө чөлөөтэй тавьчихдаг байлаа. Бага залуугийн, онгод бадарсан үед тиймэрхүү маягаар бичиж болно гэж хүмүүс зөвлөдөг байсан нь алдаагүй ээ. Гэвч намайг туурвил зүйн ямар ч арга барилгүй гэцгээдэг байлаа. Өнөөх оргилсон их онгод нь унтраад ирэхийн цагт түүнийг нөхөх тогтсон арга барил заавал хэрэгтэй. Үүнийг би яг тэр үед ухаарч, сураагүйсан бол өдийд хүүрнэл зохиолын хэвшсэн бүтцийг зад татаад гарах чадвар суугаагүй л байх байлаа. Зохиолын бүтэц бол яах аргагүй арга барилын асуудал. Үүнийг эртхэн шиг сурахгүй бол хэзээ ч сурахгүй л гэсэн үг дээ.

СУРВАЛЖЛАГЧ: Онгодоо зохиомлоор өдөөхийн тухайд?

ГАРСИА МАРКЕЗ: Хэмингуэй нэгэнтээ бичиж туурвих нь түүний хувьд яг л бокс шиг гэж хэлсэн. Энэ үг надад маш сайхан санагддаг. Тэр өөрийн эрүүл мэнд, сайн сайхандаа их санаа тавьдаг хүн. Фолкнерийг архичин л гэцгээдэг. Гэвч тэр өгсөн ярилцлага бүртээ согтуу үед нэг ч мөр тавих боломжгүй гэж хэлсэн байдаг. Хэмингуэй ч бас тэгэж хэлсэн. Харин уншигчид надаас зарим зохиол тань мансуурлын нөлөөн дор бичигдсэн үү гэж асуусаар байх юм. Сайн зохиолч байхын тулд бичиж туурвих агшин хором бүртээ туйлын ухаан сэргэг, бие эрүүл байх ёстой. Би л хувьдаа урлах бүтээхийн тухайд заавал ядуу дорой, зовлон гунигтай байж сайн зохиол бичнэ гэх мэт элдэв романтик төсөөллийн эсрэг байдаг. Түүний оронд бие махбодь болоод сэтгэл санааны хувьд эрүүл саруул байх ёстой. Утга зохиолын нээлт хийх гэж зүтгэж яваа хүнд эрүүл мэнд юу юунаас чухал гэж би боддог. Алдагдсан Үеийнхэн үүнийг ойлгодог байсан юм шүү. Тэд бол амьдралд шунан дурласан хүмүүс байлаа.

СУРВАЛЖЛАГЧ: Бичих нь бүхнээс илүү давуу эрхтэй ажил. Тиймдээ ч зохиолчид өөрсдийнхөө зовлонг үргэлж дэвэргэж явдаг улс гэж Блэйз Сэндрар хэлсэн. Та юу гэж хэлэх вэ?

ГАРСИА МАРКЕЗ: Давуу эрх гэж юу вэ? Өөрийн таалалд зориулж хийж буй зүйл үү? Би хувьдаа аливаа алдааг тэвчдэггүй учраас өөрөөсөө ч, бусдаас ч хамааралтай хүн. Хэрэв зохиолч бусдаас илүү давуу эрхтэй гэмээнэ тэр нь хийж буй зүйлээ төгс хэм хэмжээнд тултал нь хийх давуу эрх биз ээ. Зохиолчид гэж үргэлж агуу ихийн хэнээрхэлээр өвчилсөн, өөрсдийгөө ертөнц дэлхий хийгээд нийгмийн ухамсарын төв гэдэгт бүрнээ итгэсэн улс байдаг нь үнэн. Гэвч миний сэтгэлийг сайн гүйцэтгэл л хамгийн их татдаг. Онгоцоор нисч явахдаа мань мэтийн зохиолч энэ тэр гэж мунгинаж яваа амьтдаас хамаагүй чадвартай нисгэгч таарахад ямагт баяртай л байдаг шүү дээ.

СУРВАЛЖЛАГЧ: Бичиж туурвихын хамгийн хэцүү нь юу вэ?

ГАРСИА МАРКЕЗ: Хамгийн хэцүү нь зохиолоо эхлүүлэх. Эхний хэдэн өгүүлбэрээ тавих гэж би хамаг цагаа үрдэг. Тэгэж тэгэж нэг бичээд авбал үлдсэн хэсэг нь хар аяндаа л урсаад явчихна. Эхний хэдэн өгүүлбэрээр л номын тань ихэнх асуудал шийдэгдэнэ гэсэн үг. Сэдэв нь, өнгө аяс нь, бичлэгийн хэлбэр нь бүгд эхний өгүүлбэрүүдээр тодорхойлогдоно. Эхлэлээр нь тэр номын үндсэн уур амьсгалыг мэдэж болно. Чухам ийм л учраас өгүүллэгийн түүвэр бичих нь роман бичихээс хэцүү хэрэг. Шинэ өгүүллэг эхлэх бүртээ бүхнийг шинээр эхэлнэ гээд бод доо.

СУРВАЛЖЛАГЧ: Та орчуулагчдын талаар ямар бодолтой байдаг вэ?

ГАРСИА МАРКЕЗ: Тайлбар их хэрэглэдэг орчуулагчдаас бусдыг нь үнэхээр хүндэлдэг. Зарим орчуулагч дандаа тайлбарлах гэж оролдсоноос зохиолчийн гаргах гээгүй санаа руу уншигчдыг хөтөлчих нь бий. Орчуулга бол туйлын хэцүү мөртлөө ямар ч шан харамж, үнэлгээгүй хөдөлмөр. Сайн орчуулагч бол тухайн зохиолыг өөр хэлэнд шинээр нээгч юм. Тиймээс л би Григорий Рабассаг маш их хүндэлдэг. Рабасса бол зохиолд маань зүүлт тайлбар хийх гэж надаас санаа тодруулж үзээгүй ганц орчуулагч. Түүний ачаар миний зохиолууд Англи хэлэнд цоо шинээр бүтээгдсэн. Уран сайхны хувьд яг таг буулгачихаж болохгүй зүйлс миний зохиолуудад нилээд байдаг л даа. Орчуулагч түүнийг уншаад өөрийнхөө мэдэрсэнээр дахин бичнэ. Тийм болохоор л би орчуулагчдыг хүндэлдэг. Тэд бол сэтгэлгээний гэхээсээ илүүтэй совин билгийн мэдрэмжтэй улс. Хэвлэн нийтлэгчид тэдэнд хичнээн бага мөнгө төлдөг бай хамаагүй, тэд өөрсдийнхөө ажлыг уран зохиолын нээлт гэж үздэггүйд л хамаг учир нь бий. Уг нь Испани руу хөрвүүлчихмээр хэдэн ном байх юм. Гэвч өөрийнхөө зохиолыг бичих цагаас маань маш их хомслох гээд байна. Тэгээд ч орчуулагчийн цалин хөлсөөр би яаж амьдрах билээ.

СУРВАЛЖЛАГЧ: Та орчуулбал юу орчуулах вэ?

ГАРСИА МАРКЕЗ: Андре Мальрог бүхэлд нь. Бас Жозеф Конрад, Сэйнт Экзюпериг орчуулбал сайхан л юм. Унших явцдаа энэ номыг л орчуулчих юмсан гэж хорхой хүрэх үе бий. Агуу сонгодгуудыг байя гэхэд тухайн номыг зохиолчийнх нь хэлэнд дөхүүлэх гэж хэт хичээсэн орчуулгаас илүүтэй дөмөгхөн, дундаж орчуулгуудыг олж унших нь амар байдаг. Харь хэлээр уншиж гавих биш дээ. Испани хэлээ л гадарлаж, доторлоно шүү дээ. Гэхдээ би Итали, Францаар ярьдаг. Хорин жилийн турш Таймс сэтгүүлийн элдэв мэдээ уншиж өөрийгөө хордуулсан гэхээр бас тэр дайны Англи хэлтэй.

СУРВАЛЖЛАГЧ: Таны биширдэг ч олонд хараахан нээгдээгүй байгаа Латин Америк зохиолч хэр их вэ?

ГАРСИА МАРКЕЗ: Одоо тийм хүн бий гэдэгт эргэлзэж л байна шүү. Латин Америкийн уран зохиолын ертөнцийн нэг давуу тал нь хэвлэн нийтлэгчид нь хаа нэгтээ явж буй шинэ Кортасарыг алдчих вий гэхдээ байнга эрэл хайгуул хийж байдагт юм. Харамсалтай нь залуу зохиолчдын ихэнхи нь өөрсдийнхөө зохиолоос илүүтэй олж хүртэх нэр алдартаа л анхаарах юм даа. Тулузын Их Сургуульд Латин Америкийн уран зохиолын талаар бичдэг нэг Франц эрдэмтэн байдаг юм. Олон залуу зохиолч түүн рүү хандаж Маркесийн тухай бус бусдынх нь тухай бичээчээ. Цаад Маркест чинь одоо тийм юм хэрэггүй, харин бусдад нь хэрэгтэй байна гэсэн захиа илгээдэг сурагтай. Гэвч тэд юуг мартаад байна гээч? Намайг яг тэдний насан дээр байхад шүүмжлэгчид миний тухай бичихээсээ илүүтэй Мигель Анхель Астуриасын тухай л бичдэг байлаа шүү дээ. Би юу хэлэх гээд байна вэ гэхээр, тэр хүүхдүүд өөрсдийнхөө зохиол бүтээл дээр суухаасаа илүүтэй шүүмжлэгчдэд захиа занаа бичиж хамаг цагаа үрж байна. Бичигдэхээс бичих нь илүү чухал шүү дээ. Миний утга зохиолын өсөлт дэвшилтэнд хамгийн чухал нөлөө үзүүлсэн зүйл нь тавын таван номоо хэвлүүлчихсэн дөчин настай эр байх үедээ ч би бичсэн туурвисныхаа шанд сохор зоос ч олж үзээгүй байсан явдал маань гэж боддог.

СУРВАЛЖЛАГЧ: Хэтэрхий эрт ирсэн нэр алдар зохиолч хүний өсөлт дэвшилтэнд муу гэж та боддог хэрэг үү?

ГАРСИА МАРКЕЗ: Эрт орой алинд нь ч муу даа.  Зохиолууд маань намайг нас барсаны дараа л ядахнээ хэдэн капиталист оронд зарж борлуулж болохуйц юм гэдэг утгаараа ч болохнээ хэвлэгдээд эхлэвэл надад илүү таатай байхсан.

СУРВАЛЖЛАГЧ: Дуртай номнуудаасаа гадна яг өнөөдөр та юу уншиж байна?

ГАРСИА МАРКЕЗ: Хачин этгээд юмс л уншиж байна даа. Мухаммад Алигийн дурсамжийг уншлаа. Брэм Стокерийн Дракула бол үнэхээр гайхалтай зохиол. Олон жилийн өмнөсөн бол би цагийн гарз гэж бодоод тоож сөхөх ч үгүй байсан биз. Үнэхээр итгэдэг хүн маань л надад зөвлөж ятгахгүй аваас өөрийн санаагаараа ном шүүрч аваад байдаггүй хүн л дээ, би. Одоогоор уран зохиолын ном уншихгүй байна. Оронд нь хүмүүсийн дурсамж, баримт мэдээ сэлт л их уншиж байна даа. Баримтат бичлэгүүдийн тухайд хуурамч байсан ч хамаагүй уншдаг. Бас дуртай номуудаа эргэж уншина. Ямар ч хуудсыг нь сөхөөд өөрийнхөө дуртай хэсгийг цохоод уншчихаж болдогт л эргэж уншихын давуу тал байгаа юм. Дэлхийн томоохон хэвлэл сэтгүүлүүдийг цаг алдалгүй уншихыг боддог. Гэвч тийм сонин сэтгүүл эргүүлж эргүүлчихээд сууж байхад эхнэр маань орж ирээд миний огт дуулаагүй мэдээг ярьж эхлэдэг. Хаанаас тийм мэдээлэл олж уншсаныг нь асуухад гоо сайхны газрын хүлээлгийн өрөөнд байсан сэтгүүлүүдээс уншсан гэж хэлдэг. Тиймээс одоо би загварын сэтгүүлүүд, эмэгтэйчүүдэд зориулсан бүх төрлийн хэвлэл, тэр бүү хэл зөвхөн хов жив бичдэг сонин сэтгүүл ч уншиж байна. Тиймэрхүү зүйлсээс маш их зүйл сурч авдаг юм шүү. Ингэж л өдрийг барах юм даа.

СУРВАЛЖЛАГЧ: Ингэхэд та зохиолчдод алдар нэр хортой гэж яагаад бодох болоо вэ?

ГАРСИА МАРКЕЗ: Юун түрүүнд алдар нэр таны хувийн амьдрал руу цөмрөн орох болно. Найз нөхөдтэйгээ өнгөрүүлэх, үр бүтээлтэй ажиллах цагаас чинь хорооно. Бас чамайг ботид ертөнцөөс эгнэгт тусгаарлана. Үргэлжлүүлэн бичихийг хүсч буй нэртэй зохиолч өндөрөө авсан нэр алдараасаа өөрийгөө үргэлж хамгаалах хэрэгтэй болдог. Ингэж ярихаар нэг л худлаа сонсогдоод байдаг юм шиг. Гэхдээ би зохиолуудаа үхсэний маань дараа хэвлэгдэхийг илүүд үзнэ. Тэгэж байж л миний зохиол бүтээл алдар нэртэй, сайн зохиолчийн дүртэй харагдах гэсэн их тэмцэлдээний бай болохгүй үлдэнэ шүү дээ. Миний хувьд нэр алдарын цорын ганц давуу тал нь түүнийгээ улс төрийн зорилгод гул барьж болдогт бий. Бусдаар бол ямар ч хэрэггүй зүйл. Асуудал нь нэг л алдарт гарчихвал чи 24 цагийн турш алдартай байх бөгөөд “За хөө, маргааш хүртэл хэн ч биш болчихоё,” гэх юм уу нэг товч дараад “Яг одоо, энд би нэр алдаргүй хүн шүү,” гэж хэлж болдоггүйд л байгаа юм.

СУРВАЛЖЛАГЧ: “Зуун жилийн ганцаардал”-ыг кино болгох санал ирж байв уу?

ГАРСИА МАРКЕЗ: Тиймээ. Хувийн төлөөлөгч маань кино уран бүтээлчдийн саналыг хаах үүднээс сая долларын үнэ хэлээд орхисон л доо. Тэгтэл цаадуул нь өнөөхийг нь өгөх болоод... Мань хүн үнийг нь ахиад л хадааж 3 сая доллар болгосон. Үнэндээ надад энэ зохиолоо кино болгох ямар ч сонирхол алга. Би романаа уншигч, зохиол хоёрын хоорондох хувийн харилцааны түвшинд үлдээхийг илүүд үзэж байна.

СУРВАЛЖЛАГЧ: Ямар ч зохиолыг торох юмгүйгээр кино болгочихож болно гэж та боддог уу?

ГАРСИА МАРКЕЗ: Угаасаа сайн зохиолыг илүү сайжруулсан нэг ч кино нэрлэж чадахгүй нь. Харин муу зохиолыг сайжруулсан маш олон кино мэднэ шүү.

ОРЧУУЛСАН:Б.БАЯСГАЛАН